Bağımlılık; kişinin kullandığı bir nesne veya yaptığı bir eylem üzerinde kontrolünü kaybetmesi ve onsuz bir yaşam sürememeye başlamasıdır. Yani kullanım ve davranışta irade ortadan kalkar ve kişi istese de istemese de bağımlı kullanımı veya davranışı sürdürür. Bunun yanında bu kullanım ve davranış hayatının ciddi bir bölümünü kaplar, kişi yapmak zorunda olduğu işler ve ilişkiler dışında bütün vaktini ve fiziksel enerjisini büyük oranda bağımlı olduğu maddeye veya eyleme yatırır. Günümüzde sıklıkla görülen bağımlılıklardan biri de teknoloji bağımlılığıdır.
Teknoloji Bağımlılığı; bilgisayar, internet, video oyunları ve mobil cihazların aşırı kullanımı sonucunda kişinin, teknolojinin zararlı etkileriyle karşılaştığı bir çeşit dürtü kontrol bozukluğudur.
Yapılan araştırmalar gösteriyor ki ülkemizde akıllı telefon ile geçirilen vakit günde ortalama olarak 4.7 saat iken diğer teknolojik aletler de dahil olunca (bilgisayar, televizyon, tablet) bu süre 11 saate çıkıyor. Küresel bir sorun olan pandemi döneminde olmamız da zaten teknoloji bağımlılığı sorunu ile savaşırken bilinçli teknoloji kullanımını zorunlu hale getirmiştir.
Pandemi sürecinde internet erişimi olan tüm öğrenciler bilgisayar ve tabletlerden, internet erişimi olmayan öğrenciler ise televizyonlardan derslerini takip ediyor. Birçok meslek grubundaki çalışanlar iş yerine gitmeden bilgisayardan işlerini yapıyor, toplantılar, seminerler dahi internet üzerinden yapılınca teknolojiyi hayatımızdan tamamen çıkarmak mümkün olmadığı gibi, zorunlu da değildir.
Ancak teknolojinin tüm bu avantajları, sağlığımız ve sorumluluklarımız yönünden günlük işlevselliğimizi engellemeye başladığında bağımlılıktan söz etmek mümkündür.
Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri
- Teknoloji başında harcanan vaktin giderek artması
- Teknolojiden uzak kalınca yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması (huzursuzluk, öfke gibi)
- Teknolojinin, sorumlulukların yerine getirilmesine engel olması
- Teknoloji başında geçirilen zamanın giderek artması ve kontrol edilememesi
Yukarıda bahsedilen belirtiler gözlenen kişilerde Teknoloji bağımlılığının başladığı ya da başlamak üzere olduğu ifade edilebilir.
Özellikle anne-babaların çocuklarından en çok duydukları sözler “5 dakika daha!” ya da “Son oyun, son!” ise dikkat edilmesi gerekmektedir.
Tabi ki unutulmamalıdır ki özellikle küçük yaş grubu çocuklarda, çocuklar anne ve babalarının yansımalarıdır. Sizler onlara telefonu ellerinden bırakması gerektiğini söylerken elinizde telefon var ise hem bu durumu kontrol altına almanız zorlaşır hem de aile iletişimi konusunda zorluklar yaşanabilir.
Teknoloji Bağımlılığının Nedenleri
- Bağımlılığın sonuçlarını bilmemek veya önemsememek
- Bağımlı arkadaş çevresinin içerisinde bulunmak
- Can sıkıntısı ve yapacak daha iyi bir şey bulamamak
- Dışlanma korkusuyla arkadaşlarının her istediğini kabul etmek
- Problemleri nasıl çözeceğini bilmemek ve sorunları çözmek yerine teknolojiye yönelmek
- Sosyal ilişki kuramamak ya da kurarken güçlük çekmek
- Gerçek dünyada başarılamayan şeyleri sanal dünyada elde etmeye çalışmak • Kişinin dürtülerini kontrol etmekte zorlanması
- Aşırı içe kapanıklık
- Çevre tarafından beğenilmeme korkusu
- Karamsar düşünce yapısı
- Kişinin hayatta doğru bir hedef bulamaması
- Özgüven eksikliği
- Hayatı sevmemek, yaşam enerjisi yoksunluğu
- Kendini yeterince tanımamak
- Gerçek hayatta yapılabilecekleri bilmemek
Teknoloji Bağımlılığı Neleri İçerir
- Televizyon
- Telefon
- Tablet
- Bilgisayar Oyunları
- Oyun Konsolları
- İnternet
- Sosyal Medya
Teknoloji Bağımlılığının Zararları
Duygusal Zararları
İnternet bağımlılığıyla ilgili yapılan araştırmalar bu hastalığın diğer psikolojik hastalıklarla birlikte görülebileceğini ortaya koymaktadır. İnternet bağımlılarının % 50’sinde başka bir psikiyatrik bozukluk daha görülmektedir. İnternet bağımlılığıyla birlikte görülen en sık psikiyatrik bozukluklar şöyle sıralanabilir:
- Anksiyete (kaygı) bozukluğu % 10
- Psikotik (şizofreni vb.) bozukluk % 14
- Depresyon % 25
- Madde kullanımı % 38
Ayrıca dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, sosyal fobi, hafif depresyon durumlarında veya ailede bağımlılığa yatkınlık söz konusu olduğunda riskli internet kullanımı görülebilmektedir.
Fiziksel Zararları
Teknoloji bağımlılığında ilk olarak; birey çok uzun süre hareketsiz kaldığından dolayı yeme bozuklukları ve obezite problemlerine neden olabilir. Bunun yanında sürekli hareketsiz kalmak ve ekrana bakmaktan kaynaklı baş ve boyun ağrısına ayrıca göz kuruluğuna neden olabilir. Birey zaman kavramını yitirdiğinden dolayı gece geç saatlere kadar uyanık kalır bu da uyku bozukluklarına (insomnia) neden olabilir.
Teknoloji Bağımlılığından Kurtulmak İçin Ne Yapmalı
Bağımlılığa neden olan mekanlar, konfor alanı yüksek olan yerler olduğundan dolayı bağımlılık oluşturmuştur. Başlangıç olarak teknoloji kullanılan mekanı değiştirmek ilk adım olabilir. Örneğin kendi odamızda telefonda vakit geçirirken, salonda tüm aile fertlerinin yanında vakit geçirilebilir.
Zamanı sınırlandırmakta teknoloji kullanımını kısıtlamanın yollarından birisidir. Örneğin kullanımın hemen ardından yapılması zorunlu olan bir iş konulabilir.
Kişisel bir defter oluşturulup, kişinin yapmayı istediği ancak vakit bulamadığını düşündüğü faaliyetleri yazması ve bu faaliyetleri uygulamaya çalışması da etkili bir yöntemdir.
Evde birden fazla televizyon, bilgisayar vb. bağımlılık konusu olan cihaz varsa, bunları azaltıp tek bir cihazı ortak kullanım alanında evin diğer üyeleriyle paylaşarak kullanmak da çözüme yardımcı olacaktır.
Düzenli spor, bağımlılığın tedavi sürecini kolaylaştıracaktır.
Yeni sosyal becerilerin kazanılması da bağımlılık sürecine katkı sağlayacaktır.
Teknoloji bağımlılığının nedeni olarak da sonucu olarak da aile içi iletişimin bozulmasından bahsedilebilir. Her halükarda sağlıklı aile iletişimi bağımlılık tedavisinde çok önemlidir.
Yazımızın başlarında da bahsedildiği gibi yaşanılan bu zor günlerde teknoloji; ailemizle, arkadaşlarımızla olan iletişimimizi koparmamızı, öğrencilerin derslerini görmeye devam etmelerini, anne babaların birçoğunun işlerini evden yürütmesini sağlamıştır. Teknolojiyi hayatımızdan tamamen çıkartmak gibi bir hedef yaşanılanlar karşısında gerçekçi bir hedef olmayabilir. Ancak sınırlı ve doğru şekilde kullanmak bizim elimizdedir.
“Teknoloji faydalı bir hizmetkar, tehlikeli bir hükümdardır.”
- Christian Lous Lange –