Depremin Psikolojik Etkileri

Deprem, özellikle de Türkiye’nin deprem bölgesinde olmasından dolayı en çok korkulan doğal afetlerden biri. Geri dönülmez etkileri olan, insanların maddi bütün mal varlığını yok ettiği gibi manevi hislerini de zedeleyen bir doğal afet olması depremi ürkütücü kılıyor ama deprem diğer her doğal afet gibi bir gerçek ve Türkiye deprem bölgesinde olan bir ülke. 

Depremin insanlar üzerinde maddi yıkıcılığı konusunda bilgili olunsa da ne yazık ki depremzedelerin ve şahit olan kişilerin psikolojisindeki yıkımı onarmak zaman ve sabır istiyor.

Bu yazıda depremden sonra psikolojinizi nasıl koruyabilirsiniz, depremden etkilenen kişiler nasıl bu travmatik durumdan en az psikolojik hasarla çıkabilir soruları cevaplanacaktır. Depremden önce de bu bilgileri bilip kendinizi psikolojik olarak hazırlamak da önemlidir, doğal afet can almaz ama hazırlıksızlık alır. Depremin psikolojik durumunuzu sarsacağı kaçınılmaz bir gerçek ama yıkılmamak elinizde.

Günlük Yaşamda Normalleşme İçin Kendinize Zaman Tanıyın

Mutlaka bilinmesi gereken bir gerçek de depremden psikolojik olarak hasarsız çıkmanın pek de mümkün olmayacağı. Bu moralinizi bozmasın, her yara gibi bir doğal afet sonrası yaşayacağınız duygusal yaralarınızın da kapanma şansı vardır. 

Kendinize zaman verin, acı duymak ve üzülmek bir psikolojik rahatsızlık değildir. Bir süre normalden uzak hissedebilir ve bu durumdan hiç çıkamayacağınızı düşünebilirsiniz ama elbette bir süreç sonrasında hisleriniz ve düşünceleriniz değişecektir.

Bir süre yas tutmak, korku içinde olmak, tedirgin olmak, suçluluk duygusu hissetmek, iştahsızlık, öfke kaygı problemi, mide bulantısı veya nefes darlığı hissetmek oldukça normaldır. Kendinizi yadırgamayın, bunlar ve benzeri semptomlar oldukça normaldir.

Depremin Psikolojik Etkilerini Nasıl Azaltabiliriz

Bir önceki paragrafta da belirtildiği gibi depremin ciddi psikolojik hasarlar oluşturduğu bir gerçektir ama depremin psikolojik etkisini azaltmak da elinizde. Aşağıda psikolojinizi kısa ve uzun vadede korumak için neler yapabileceğiniz maddelenmiştir:

• Deprem sonrası kaygı nefes darlığı yapabilir, bu sebeple elinizden geldiğince alkol ve sigaradan uzak durun.
• Sosyal destekten uzak kalmayın! Sevdiklerinizle, uzmanlarla veya konuşabileceğiniz kişilerle duygularınızı ve düşüncelerinizi paylaşın. 
• Kapalı ortamlarda bir kaygı yaşamanız normaldir, bu kaygı kaybolana kadar yanınızda birileriyle kapalı alanlara girebilirsiniz.
• Ne kendinizi  ne de çocukları depreme ait görsel ve videolara maruz bırakmayın. Sürekli bir şekilde bu görsellere maruz kalmak psikolojik anlamda olumsuz yönde etkilenmenizi sağlayacaktır. Mümkünse bir süre sosyal medyadan uzak durun.
• Deprem sonrası yaşanılan uykusuzluk, iştahsızlık, hâlsizlik ve umutsuzluk hisleri yaşanması çok doğaldır. Bu nedenle bunların üstesinden gelmek adına sakinleştirici ilaçlar ya da alkol kullanılmamalıdır, bir süre için. 
• Deprem sonrası oluşabilecek bilgi kirliliğinden kendinizi koruyun. Her gördüğünüze inanmayın.
• Yardım istemekten korkmayın, insanın en doğal haklarından biri yardım istemektir. Mutlaka fiziksel ve psikolojik destek talep edin.
• Uzmanlardan destek almaya çalışın, birçok STK afet sonrası psikolojik yardım imkânı sunuyor.
• Yemek yemeyi, uyumayı ihmal etmeyin. Bu temel ihtiyaçların karşılanmaması mental olarak daha çok çökmenize yol açabilir.
• Çocuklara karşı anlayışlı ve sabırlı olun, sizin kadar onlar da etkileniyor.
• Çocuklarla oyun oynamak ve resim çizmek, yazı yazmak gibi aktiviteler onlara oldukça yardımcı olacaktır. 

Deprem Sonrasında Neler Yapabiliriz

Depremlerin psikolojik etkileri, en az fiziksel etkileri kadar gerçektir. Deprem gibi büyük doğal afetlerden sonra çoğu insan iyileşebilir; ancak iyileşme süresi insanların ne kadar korktuğuna ve toplumdaki hasar ve kaybın boyutuna bağlıdır. 

Bazı aileler normal rutinlerine oldukça hızlı bir şekilde dönebilirken diğerleri evlerine ve eşyalarına verilen zararı onarmak, tıbbi bakım bulmak, yeni bir topluluğa taşınmak, depreme şahit oldukları için psikolojik tetiklenmeleri bertaraf etmek ve mali zorluklarla mücadele etmek zorunda kalabilir. Bu zorlu süreçte, hem kendi hem de çocuklarımızın ruh sağlığını korumak önem kazanıyor.

1. Destek Almaktan Çekinmeyin

Depremlerin sonucunda her zaman büyük kayıplar olmayabilir. Ancak deprem ülkesi olarak can/mal kaybı yaşanmasa bile yaşanan deprem deneyimleri sizleri etkileyebilir. Zor bir deneyim yaşadınız, belki daha önce yaşadığınız deprem deneyimleri aklınıza geldi. Korku, kaygı yaşadınız.Bu duyguları kabul edin. Ailenizden, sevdiklerinizden, dostlarınızdan destek almaktan çekinmeyin. Bu durumu tek başınıza atlatmak zorunda değilsiniz.

2. Duygularınızı Paylaşın 

Yaşadığınız duygular her neyse bunları yakınlarınızla paylaşın. “Korkuyorum.”, “Kendimi endişeli hissediyorum.”, “Öfkeliyim.”, “Üzüntülüyüm.” “Kendimi sıkışmış hissediyorum.” ve daha nicesi… Duygularımız kimi zaman paylaşıldıkça hafifler. Böyle anlarda güçlü görünme çabamız bize daha çok zarar verebilir. Aynı şekilde çocuklarımızın da duygusunu açması için onlara alan tanımamız önemli. Duygularınız konusunda çocuğunuza da açık olun.

3. Olumsuz Haberlerden Uzak Durun

Medyada ve sosyal medyada çok fazla bilgi akışı var. Depreme ait bilgileri yalnızca güvenilir kanallardan alın. Bunun dışında; yıkım görüntüleri izlemek, felaket senaryoları dinlemek, depremle ilgili fotoğraf ve videolara kendinizi sürekli maruz bırakmak sizi daha fazla travmatize edebilir. Hem kendinizi hem çocuğunuzu bu haber akışından uzak tutun.

4. Daha Çok Temasta Olun

Sevdiklerinizle temas ve yakınlık içinde olun. Sarılın, dokunun, el ele tutuşun, yakın olun. Çocuklarınızın özellikle bu süreçte temel ihtiyaçlarını ebeveynleri olarak sizlerin gidermesi, sıklıkla yanlarında olmanız oldukça önemli. Bunlar, dünyaya dair güven duygunuzun sarsıldığı bu günlerde sizi ve çocuğunuzu güvende hissettirecek bir etkileşim yöntemidir.

5. Beden ve Ruh Sağlığınıza Özen Gösterin 

Kaygıyla baş etmek adına sigara ve alkol ve benzeri zararlı maddeler kullanmaktan kaçının. Bedeninize ve ruhunuza iyi gelecek besinleri, aktiviteleri tercih edin. Gevşeme ve nefes egzersizleri, yürüyüş, doğayla temas, ibadet, sevdiklerinizle buluşmak gibi eylemlerden sizin için uygun olanı yaparak ruh ve bedeninizi dinlendirin, güçlendirin.

6. Depremle İlgili Bilgilenin, Bilgilendirin 

Depremle ilgili bilgilenin, bilgilendirin. “Deprem neden olur, nasıl olur, deprem öncesinde, deprem sırasında ve sonrasında neler yapılır?” konuları hakkında bilgi edinmeniz hayati önem taşımakta. Bu bilgileri çocuklarınıza da gelişim düzeyine uygun biçimde aktarın. Doğal afetlerin etkisi çok büyük olmakla birlikte, ufak hazırlıklar ve eylemler büyük etkiler yaratabilir.